بر اساس برنامه دولت، کارلایروبی آب بندان ها به همراه سردهنه های زراعی با بهره گیری از فناوری های جدید و تامین اعتبار از سال گذشته آغاز و مقرر شد در مدت سه سال تمامی این سازه های آبی قدیمی به اتمام برسد. همسو با این برنامه ، دولت برای این منظور ۱۶۰ میلیارد تومان بودجه پیش بینی کرده است که بر اساس پیشرفت کار میان سه استان مازندران ، گیلان و گلستان تقسیم می شود.
بر اساس آمار رسمی، مساحت کل آب بندان های استان های گلستان، مازندران و گیلان حدود ۳۳ هزار هکتار است که آب مورد نیاز حدود ۱۵۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری را تأمین می کند.
از آن جایی که استان مازندران در بین استان های شمالی بیشترین تعداد و مساحت آب بندان ها را دارد ، با پیگیری استانداری و همکاری شرکت آب منطقه ای و جهاد کشاورزی استان ، تاکنون لایروبی و مرمت آنهها طبق آمار برنامه پیش رفته است.
بازسازی و مرمت ۱۴۰ قطعه آببندان در مازندران
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران با اعلام این که تاکنون کار مرمت و بازسازی ۱۴۰ قطعه آببندان در استان انجام شده ، گفت : بازسازی این آب بندان ها با اعتبار ۱۰۰ میلیارد تومانی از سوی آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی استان عملیاتی شد.
محمد ابراهیم بخکشی به نقش تعیین کننده آب‌بندان‌ها در تامین آب زراعی استان اشاره کرد و افزود : برای بازسازی تمامی آببندانهای باقی مانده استان ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
لایروبی سه هزار هکتار آب بندان مازندران در سال جهش تولید
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز گفت که کار مطالعاتی ساماندهی ۳۳ قطعه از آب بندان های استان برای سال جاری به اتمام رسیده و این پروژه مهم کشاورزی با تخصیص ۵۰ میلیارد تومان تا پایان سال مالی جاری انجام می شود.
فرزین فرهادی مساحت آب بندان های استان را حدود ۱۸ هزار هکتار عنوان کرد و افزود : با لایروبی تمامی آب بندان های استان ، میزان ذخیره سازی آب در آنها از ۴۰۰ میلیون مترمکعب کنونی به ۷۰۰ میلیون متر مکعب افزایش می یابد.
این کارشناس آب و خاک کشاورزی مازندران گفت : به طور یقین با لایروبی آب بندان ها استفاده از منابع آبی زیر زمینی بویژه حفر چاه های مجاز و غیرمجاز کشاورزی در استان کاهش می یابد.
کارشناسان کشاورزی معتقدند ظرفیت منابع آبی آب بندان های شمال معادل چندین برابر حجم یک سد است و طبق آمار شرکت آب منطقه ای در حال حاضر هشت سد بزرگ و کوچک در مازندران با میانگین ظرفیت ذخیره سازی و آبگیری حدود ۳۵۰میلیون مترمکعب وجود دارد که این مقدار برابر با ذخیره سازی فعلی آببندان ها است ولی اگر لایروبی آببندان های استان طبق برنامه محقق شود ، ظرفیت ذخیره آب پشت آببندان ها به حدود ۷۰۰میلیون مترمکعب یعنی ۲ برابر ظرفیت سد ها افزایش می یابد.
یکی از دلایلی که دولت به این منبع ذخیره گاهی آبی توجه کرده است مقایسه آن با ساخت سد است؛ یعنی به طور متوسط زمان سد سازی در ایران هفت تا ۱۰ سال است اما مطالعه، اجرا و بهره برداری از آب بندان ها شمال در کمتر از یک سال انجام می شود.
همچنین گردشگری و مقولات زیست محیطی از کارکردهای دیگر آب بندان ها محسوب می شود ، موضوعی که در سد سازی و ایجاد شبکه های آبیاری در شمال با چالش زیست محیطی مواجه است .
پرورش ماهیان گرم آبی هم از دیگر کارگردهای اقتصادی آب بندان ها است . طبق آمار شیلات مازندران هر ساله ۳۷ تا ۴۰ هزار تن انواع ماهی کپور ، آزاد، سفید و فیتوفاک در آببندانهای استان پرورش یافته و سپس صید و به بازار داخلی و خارجی عرضه می‌شود.
آب بندان به عنوان سازه ذخیره ساز آب کشاورزی، مختص استان های شمالی کشور است که در مازندران به آن " اندون " ، در گیلان " سل " و در استان گلستان " بندسار " می گویند.
مدرن سازی ۱۰۰سردهنه کشاورزی
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران همچنین تعداد سردهنه‌های سنتی و مدرن استان را یکهزار و ۸۰۰ گذر عنوان کرد و گفت : تا کنون از ۲۰۰ سردهنه مدرنی که در دستور کار شرکت قرار داشت ۱۰۰ مورد آن طی ۲ سال گذشته با هزینه ۳۰ میلیارد تومان انجام شد.
یخکشی به افزایش هزینه های اجرای طرح های شرکت آب منطقه ای در مازندران اشاره کرد و بیان داشت: مدرن سازی سردهنه‌ها برای آبگیری انهار زراعی در استان ضروری است و برای اجرای مابقی طرح های مدرن سازی سردهنه های استان به ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
سالانه بیش از ۱.۵ میلیارد متر مکعب از آب رودخانه ها از طریق این سردهنه ها تنظیم و به مصرف اراضی کشاورزی بخصوص شالیزاری استان مازندران می رسد.
سردهنه های سنتی رودخانه ها در مازندران مهم ترین روش آبیاری زمین های کشاورزی بویژه اراضی شالیزاری است.سردهنه های سنتی با چوب و کیسه های پر از خاک و گل درست می شود تا آب روخانه را پس از ایجاد یک مسیر انحرافی به کشتزار برساند.
با مدرن سازی سردهنه ها ، علاوه بر بالا رفتن بهره وری آب ، مدیریت و تقسیم بندی آب نیز قابل اجراست و این کار سبب می شود دیگر کشاورزان با هم بر سر تقسیم آب درگیر نشوند.
استان مازندران ۱۲۰ شاخه رودخانه اصلی و فرعی به طول حدود هفت هزار کیلومتر دارد.
عمده حدود ۴۶۰ هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی استان در حال حاضر با بهره گیری از سردهنه های کشاورزی ، از آب رودخانه ها آبیاری می شوند.
بیشترین میزان مصرف آب بخش کشاورزی در مازندران مربوط به شالیزارهاست و هدایت و تقسیم بندی آب از طریق سردهنه ها بیشترین سهم را در آبیاری این اراضی دارد.
مازندران حدود ۲۳۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری دارد و بر اساس آمارهای رسمی سالانه یک میلیون تن برنج سفید تولید می کند.
ایرنا