دانشنامه مازندران، به مشعل رو به خاموشی فرهنگ و زبان تبری جان دوباره داد
مومن توپاابراهیمی از نویسندگان، محققان و پژوهشگران بنام غرب مازندران چهره ای آشنا برای علاقمندان به فرهنگ بومی استان است. فردی که بیش از ۴۰ سال از عمرش را صرف تحقیق و پژوهش میدانی پیرامون فرهنگ و تاریخ شهرها و روستاهای منطقه کرد.
بسیاری معتقدند از این گنجینه بزرگ انسانی آنچنان که باید تا کنون استفاده نشده است. کسی که هرگز مغرور قلم و توانمندی خود نشد و در طی سالها تحقیق و پژوهش خود بی هیاهو آنچه را به دست می آورد به چاپ می‌رساند تا برای آیندگان این مرز و بوم باقی بماند. به بهانه رونمایی اولین دانشنامه زبان و فرهنگ تبری مازندران که به همت جمعی از پژوهشگران استان مازندران از جمله مومن توپاابراهیمی منتشر شده گفتگوی کوتاهی با وی داشتیم:
حوزه جغرافیای زبان تبری به غیر از مازندران کنونی قسمتی از استانهای البرز، گلستان و سمنان به طور مشخص شهمیرزاد و سنگ سر را در بر می گیرد. در البرز خشک هم تا قصران و شمیرانات به گویش تبری صحبت نموده و فرهنگ تبری دارند و در موسیقی شان از امیری و کتولی استفاده می کنند.
این فرهنگ چون شفاهی بود و در سینه های مردم جاری می شد موارد بسیار نادری دارد که تا کنون جایی مکتوب نشده بود. نسلی که این فرهنگ را سینه به سینه انتقال می داد به نوعی منقرض شده و ما بین نسل منقرض شده که حامل این فرهنگ بودند قرار داریم. می طلبید که تا دیر نشده این مجموعه را جمع آوری کنیم که امیدواریم به فرهنگ ما مدد برساند.
فرهنگخانه ساری به سرپرستی روشندل هنرمند مرحوم احمد محسن پور سالها در این فکر بود که دانشنامه را تهیه و منتشر کند. آن مرحوم وقتی احساس کرد ممکن است چند صباحی دیگر از دنیا برود، از دکتر جهانگیر نصر اشفری که خود قبلا تحقیقات جامع و ارزشمندی بعمل آورده بودند کمک طلبید و در این مسیر دست یاری به سوی اساتید صاحب نام حوزه فرهنگ و پژوهش دراز کرد. وی از علما و فضلای حوزه تبری دعوت بعمل آورد تا این کار را با یک همت جمعی و گروهی آغاز کنند.
استارت کار از ۶ سال پیش زده شد. هریک از اعضا از جمله اینجانب طی سالها تحقیق میدانی پژوهش هایی را انجام داده و با دست پر به میدان آمدیم.
بنده بعنوان یکی از مولفین این اثر ارزشمند در این دانشنامه در درجه اول به لحاظ تاریخی شهرمان چالوس را معرفی کردم. همانطور که می دانید در مورد شهر چالوس چند تالیف وجود دارد. گاهی نویسندگانی هم به طور گذرا به چالوس پراختند، اما همه آنها بصورت جامع مطالبی جمع آوری نکرده بودند. در واقع به نوعی منابع یکدیگر شدند. این کتابها را کنار هم بگذاریم و نقد کنیم تقریبا از روی هم نوشته شدند. برخی هم ژورنالیستی کار کردند. به استثنای استاد نوشین که اولین کسی بود که در مورد چالوس نوشت و دکتر ستوده که در کتاب از آستارا تا استرآباد بصورت جامع و میدانی به چالوس پرداخت. اما من بصورت میدانی در مورد چالوس کار کردم.
در این دانشنامه تاریخ چالوس، کلاردشت، مرزن آباد و هچیرود (برای اولین بار بعنوان شهر) پرداخته شد. در این مجال عمدتا در رابطه با فرهنگ شفاهی کلارستاق کار کردم. مثل راه‌های قدیمی و باستانی که کمتر به آنها پرداخته شد.
برای نگارش این دانشنامه حدود صد نفر فعالیت کردند که آثار ده نفر از آنها بسیار برجسته بود که این حقیر یکی از آنها هستم. البته بسیاری از این تیم از اساتید دانشگاه و از پژوهشگران بنام استان و کشور می باشند.
این دانشنامه که اولین دانشنامه حوزه زبان و فرهنگی تبری است، به چراغ یا مشعل رو به خاموشی فرهنگ شفاهی تبری نور و جانی دوباره داد. این مشعل دیگر رو به خاموشی نخواهد رفت.
پیشنهاد می‌کنم اساتید و دانشجویانی که دنبال موضوع پایان نامه می گردند، از این دانشنامه استفاده کنند. با یک دور ورق زدن این اثر ده‌ها موضوع برای نوشتن و پرداختن پیدا می کنند. پیشنهاد دیگر ما این است که این دانشنامه در دانشگاه های مازندران تدریس شود. فرهنگ و زبان تبری باید به نسل بعد از ما منتقل شده و برای همیشه جاوید بماند.
راه‌گل
ندای‌دریا