به گزارش تابناک مازندران، نخستین جشنواره نمایش‌های سنتی سیاه‌بازی، مهرماه 87 به میزبانی مازندران برگزار شد و پس از هفتسال سکوت و بیاعتنایی به این هنر اصیل و مردم‌پسند ایرانی، بار دیگر اهالی هنر و آنها که دل در گرو مهر مردم دارند از خطه مازندران آستین همت بالا زده و با وجود محدودیت‌های مالی، جشنواره دوم را از 24 تا 27 آذرماه جاری برگزار کردند.
جشنواره سوم با ارائه 36 اثر به دبیرخانه جشنواره، انتخاب هشت اثر و اجرای هفت نمایش به نام‌های عروسی حاکم ملایر با دختر شاه پریان، مشق عشق، سیاه عوضی، یا زر یا سر، سیاه‌بازی نمایش ممنوع، مسافری از هند و نوروز پیروز به‌ترتیب از شهرهای زنجان، تهران، همدان، گرگان، ساری، مشهد و تهران برگزار شد.
غیر از دو نمایش که از نگاه تماشاچیان و برخی هنرمندان چنگی به دل نزده است، پنج نمایش دیگر مورد اقبال عمومی قرار گرفت و تحسین هنرمندان، پیشکسوتان و علاقه‌مندان به هنرهای نمایشی را برانگیخت.
* جشنواره سوم در سال آینده
جشنواره سوم در حالی به کار خود پایان داد که سئوال مهمی در ذهن هنرمندان باقی ماند، آنها نگران این بودند که آیا جشنواره سوم نیز با وقفهای چند ساله مواجه می‌شود یا اتفاق دیگری می‌افتد، همین نگرانی هنرمندان بود که ما را به طرح سئوال از مدیرکل فرهنگ و ارشاد مازندران کشاند.
احد جاودانی در پاسخ به سوال فارس از اهتمام این اداره‌کل برای برگزاری سومین جشنواره سراسری نمایش‌های سنتی سیاه‌بازی به میزبانی مازندران در سال آینده خبر داد و درباره حل مشکل فضای مناسب برای حضور تماشاچیان، گفت: تالار مرکزی ساری دارای 89 درصد پیشرفت فیزیکی است و برای تکمیل، نیازمند 10 میلیارد تومان اعتبار است.
* گلایه‌مندی مردم از کمبود فضای نمایش
یکی از دلایل بارز طرح پرسش از مدیرکل فرهنگ و ارشاد مازندران برای حل مشکل فضای ویژه تماشاچیان این بود که در مراسم اختتامیه، جمعیت زیادی از اقشار مختلف مردم حاضر شده بودند تا هم نمایش نوروز و پیروز با بازی جواد انصافی را ببینند و هم بازیگران محبوب خود را تشویق کنند.
گنجایش سالن نمایش به 300 نفر هم نمیرسید، بسیاری از تماشاچیان ایستاده نمایش را دنبال کردند و بسیاری دیگر نیز در گوشه و کنار سالن نشستند.
در بیرون از سالن، 30 صندلی برای نشستن بود تا افراد از طریق تابلوی نمایش بیننده تئاتر نوروز پیروز باشند، اما بیش از 100 نفر در این مکان حضور داشتند.
هنوز 20 دقیقه از شروع نمایش نگذشته بود که سیستم صوتی با مشکل مواجه شد و بیشتر تماشاچیان با ناراحتی، سالن سلمان هراتی ساری را ترک کردند.
عده‌ای هم نشستند تا ببینند بالاخره سیستم صوتی راه می‌افتد یا خیر، سرانجام 20 دقیقه مانده به پایان نمایش، مشکل صدا در این مکان حل شد ولی با این حال، گلایه‌مندی تماشاچیان را به‌دنبال داشت.
برگزارکنندگان نیز از این وضعیت ناراحت بودند، حتی تقریباً همه آنها صندلی خود را در اختیار دیگران قرار دادند و خود ایستاده برنامه‌ها را دنبال کردند.
* نبود فضای کافی در سالن نمایش
یکی از داوران جشنواره که در بیرون از سالن حضور داشت، به فارس گفت: جشنواره سیاه‌بازی یک برنامه نو است که سال‌های متمادی به‌دلیل حمایت نشدن مالی به تعویق افتاد و سرانجام بار دیگر مازندران توانست جشنواره دوم را برگزار کند.
محمدرضا ضمیرپور با اشاره به نبود فضای مناسب برای برگزاری جشنواره‌های ملی و بینالمللی حوزه فرهنگ و هنر در مازندران، اظهار کرد: مسئولان باید فکری اساسی در این زمینه داشته باشند، مجتمع بزرگی که در خیابان طبرستان در حال ساخت است باید تکمیل شود.
با این وجود، برگزاری جشنواره سیاه‌بازی در مازندران موجی از نشاط را بین علاقه‌مندان به نمایش‌های سنتی ایجاد کرد و فرصتی فراهم شد تا بازیگران سیاه‌باز گرد هم آمده و تجدید خاطره کنند، برخی مسئولان هم در گیر و دار مشکلات مالی، فضای حمایتی را خالی گذاشتند اما برخی‌ها مانند شهردار ساری، حامی مالی جشنواره بودند و هدف آنها جز رضایت مردم نبود.
* سیاه‌بازی حرف دل مردم است
کارگردان، نویسنده و بازیگر معروف نقش سیاه در نمایشنامههای طنز و سیاه‌بازی، به فارس گفت: در این برهه از زمان خیلی شجاعت می‌خواهد که دست به چنین کاری بزنیم و هنرمندان را دور هم جمع کنیم.
عطاالله صفرپور با قدردانی از رئیس و دبیر دومین جشنواره نمایش‌های سنتی سیاه‌بازی، اظهار کرد: جشنواره در سطح بالایی برگزار شد و البته یکی دو نمایش، ضعیف بودند.
وی با بیان اینکه سیاه‌بازی را از سال 62 آغاز کرده و جشنواره‌ها قدم خوبی برای شناساندن این هنر اصیل ایرانی به جوانان و نوجوانان است، افزود: حتی اخیراً در دانشگاه‌ها، پایان‌نامه‌هایی با این موضوع ارائه می‌شود.
این هنرمند پیشکسوت، گفت: سیاه‌بازی حرف دل مردم است، لذا باید با زمان پیش برویم تا بهترین تاثیر را بر روی مخاطب داشته باشد.
وی در پایان با اشاره به قبول هزینه‌های مالی جشنواره از سوی شهردار ساری، اظهار کرد: بدون تعارف باید بگوییم که دم شهردار ساری گرم!
* قهر با تئاتر
دیگر هنرمند پیشکسوت گرگانی نیز در گفت‌وگو با فارس، اظهار کرد: باید به برگزارکنندگان جشنواره سیاه‌بازی دستمریزاد بگوییم.
داود سعیدی با بیان اینکه تماشاچیان با تئاتر قهر کرده‌اند و نیاز به چنین برنامههایی به‌راحتی احساس می‌شود، افزود: اما در استان گلستان و شهر گرگان به‌دلیل وجود تالار فخرالدین اسعد گرگانی و انجام برنامه‌های مختلف فرهنگی و هنری، می‌توان گفت که وضعیت بهتری نسبت به سایر شهرها داریم.
وی ادامه داد: عده‌ای نمی‌خواهند که که سیاه‌بازها زیاد رشد کنند و حتی در مواقعی نیز مانع کار آنها می‌شوند، شاید یکی از دلایل آن بیان حرف دل مردم و روحیه انتقادی باشد.
* مجنون شدن لیلی!
نویسنده معروف نمایش‌های طنز و سیاه‌بازی در جمع خبرنگاران گفت: پیاده نظام عرصه فرهنگی هستم و اگر صد بار دیگر به دنیا بیایم، باز هم در راستای فرهنگ این آب و خاک قدم برمیدارم.
داود فتحعلیبیگی با بیان اینکه رنگ سیاه که در صورت بازیگر سیاه نقش می‌بندد، رنگ دانایی است، افزود: سیاه‌باز با کسانی که از قدرت خود برای زایل کردن حق مردم استفاده می‌کنند، به جدال و کشمکش برمی‌خیزد.
وی بیان کرد: زبان سیاه زبان ساده و مردم‌فهم است و در سیاه‌بازی همه‌نوع مباحث از جمله مذهبی، عرفانی، سیاسی، اقتصادی و اخلاقی نهفته است.
دیگر نویسنده و کارگردان باسابقه نمایش‌های سیاه‌بازی نیز گفت: سیاه‌بازی شکل دیگر خنداندن و خندیدن است، برخی‌ها می‌گویند این نمایش چه دارد که شما این‌همه به آن وابستهاید.
صفرعلی اوجانی به ایندسته از منتقدان، اظهار کرد: گفت لیلی را خلیفه که این تویی کز تو مجنون شد پریشان و غوی، از دگر خوبان تو افزون نیستی، گفت: خامش! چون تو مجنون نیستی!
* احساس هنرمند
به گزارش فارس، بعد از تجلیل مسئولان کمیتههای دومین جشنواره نمایش‌های سنتی سیاه‌بازی، همچنین نویسندگان، کارگردانان، بازیگران نقش سیاه و بازیگران زن حاضر در جشنواره، نوبت به تجلیل از بازیگر معروف مازندرانی در نقش سیاه شد.
سیدکاظم حسینی از 18 سالگی به تئاتر و سیاه‌بازی روی آورده و نخستین تجربه رسمی او در سال 67 بوده است، او در مازندران به «نوروز» معروف است و با محمد جونیان پیشکسوت سیاه‌بازی، بازیهای به‌یادماندنی را اجرا می‌کنند.
این بازیگر توانمند، به خاطر 25 سال حضور موفق در جشنواره‌های مختلف ملی مورد تقدیر قرار گرفت، اشک‌های او و محمد جونیان در آغوش یکدیگر زمانی که برای دریافت هدیه به روی سن آمد، دیدنی بود و مورد تشویق حضار قرار گرفتند.
* لهجه خاص بازیگر «سیاه»
وی در گفت‌وگو با فارس، از برخی لهجه‌های نقش سیاه انتقاد کرد و گفت: در چند نمایشی که به روی صحنه رفت، سیاه لهجه خاصی نداشت در حالی که باید به «کاکویی» سخن بگوید، چون این لهجه خاص بازیگر سیاه است.
حسینی از استقبال خوب مردم گفت و اینکه انتظار می‌رفت در شکوه این استقبال، شهرهایی چون اصفهان و شیراز نیز در جشنواره سراسری سیاه‌بازی حضور داشتند.
* ضرورت تداوم جشنواره سیاه‌بازی
بازیگر، کارگردان، نویسنده و پیشکسوت سیاه‌بازی ایران نیز در گفت‌وگو با فارس اظهار کرد: مازندران باید افتخار این میزبانی را برای همیشه حفظ کند.
جواد انصافی با تقدیر از مسئولان مازندرانی که چنین جشنواره مهمی را تدارک دیده‌اند، به استقبال خوب مردم مازندران اشاره کرد و گفت: این جشنواره‌ها نباید متوقف شود، مردم به این نمایش‌ها احتیاج دارند و تأثیر آن را بهخوبی می‌توان در جامعه دید.
وی ادامه داد: نسل‌های جدید باید بدانند که سیاه‌بازی هنر اصیل ایرانی است و باید ماندگار بماند، هنر سرمایه است و نباید به‌ویژه سرمایههای اصیل خود را به‌دلیل کمبود منابع مالی از دست بدهیم، باید به‌دنبال افرادی مانند شهردار ساری باشیم که برای شاد کردن مردم حاضر می‌شوند حتی در بدترین شرایط به کمک هنر بیایند.
* دلی روشن پشت چهره سیاه
این پیشکسوت نمایش‌های سنتی بیان کرد: برخی‌ها نمی‌خواهند هزینه‌ای برای این رشته هنری اصیل داشته باشند یا به رشد آن کمک کنند، آنها نقش سیاه را نمی‌پسندند، ولی ما معتقدیم «سیاه» در پشت چهره تاریک خود دلی روشن دارد که سخن عامه مردم را با زبانی عارفانه و عاشقانه بیان میکند و این زیبایی هنر است.
وی گفت: نمایش سیاه‌بازی هدفمند است و آن‌چه در این نمایش گفته می‌شود، براساس پژوهش و واقعیت است، زیرا برای برخی نمایش‌ها حداقل پنج سال کار پژوهشی انجام می‌شود تا تأثیرگذار باشد.
به گزارش فارس، دومین جشنواره نمایش‌های سنتی سیاه‌بازی با حمایت مالی شهرداری ساری و مشارکت اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران، فرمانداری ساری، اتاق اصناف، انجمن حمایت از مصرف‌کنندگان کشور، گالری ساعت گنجی، شرکت تحریر گستر مازند، مدیریت مجتمع دنیای آرزو، هتل نوید ساری، سرپرستی بانک ملی و مؤسسه اعتباری آرمان مازندران، برگزار شده است.
* در انتظار جشنواره‌ای دیگر
مهمانان جشنواره در بدو ورود به محل اقامت بر مزار شهدا و هنرمندان درگذشته ساری حاضر شدند و با قرائت فاتحه و تقدیم شاخه گل به آنها ادای احترام کردند، هنرمندان همچنین در عصر یکی از روزها، بازدیدی از شهر ساری و نقاط دیدنی آن مانند بازار و خانه کلبادی داشتند.
سیاه و سپیدهای دومین جشنواره سراسری سیاه‌بازی تمام شد و آن‌چه ماند؛ سپیدی و امیدی بود که بر دل مردم و هنرمندان نمایش سیاه‌بازی نشست، حالا شیرینی این هنر همچنان بر فکر و روح مردم مانده است و آنها منتظر جشنواره‌ای دیگر هستند.
------------------------
گزارش از آزاده بابانژاد/ فارس------------------------