روستای ورکانه به عنوان یادگاری از گذشتگان و نیاکان و میراثی برای آیندگان به شمار می رود.
روستای ورکانه به عنوان یادگاری از گذشتگان و نیاکان و میراثی برای آیندگان به شمار می رود.
در گذشته به دلایل مختلفی کالبد این روستاها به مرور زمان دچار آسیب شده و از این رو انجام اقدامات مناسب برای بهسازی و حفظ ذخایر کالبدی و ثروت های فرهنگی موجود در این روستا و همچنین مناطقی که از نظر زیست محیطی با ارزش می باشند و چشم اندازهای طبیعی قابل توجهی دارند به عنوان میراثی ارزشمند از گذشتگان ضرورت می یابد.
بهسازی بافت با ارزش روستایی با استناد به مصوبه هیات وزیران موضوع راهکارهای اجرایی قانون برنامه سوم کشور که مقرر می دارد حفاظت، مرمت، احیا و بهسازی ابنیه و بافت های با ارزش در مناطق روستایی با هماهنگی دستگاههای مرتبط انجام شود به عنوان یکی از فعالیت های بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قرار گفت.
در اجرای این وظیفه بنیاد مسکن مطالعه، طراحی و اجرای طرح بهسازی بافت با ارزش را در 21 روستای کشور آغاز کرد که از استان همدان روستای ورکانه انتخاب شد.
روستای ورکانه یکی از روستاهای دهستان الوند کوه شرقی از توابع بخش مرکزی شهرستان همدان است که در 20 کیلومتری جنوب شرقی این شهر و در دره آبشینه واقع شده است.
در نزدیکی شهر همدان پنج دره گردشگری امامزاده محسن، عباس آباد ، حیدره ، مراد بیگ و آبشینه قرار دارد که روستای مورد نظر در آخرین دره واقع شده است.
وجود شیب زیاد در معابر، وجود باغات گردو و سیب در اطراف روستا و اقلیم سرد و خشک از ویژگی های طبیعی آن به شمار می آید.
از ویژگی های جمعیتی روستای ورکانه جمعیت جوان آن است و عدم وجود تناقض های فرهنگی و اجتماعی برغم وجود اقوام و طوایف مختلف از ویژگی های اجتماعی و فرهنگی روستا است.
زبانهای کردی و لری و همچنین به لحاظ نزدیکی به همدان زبان فارسی در این روستا ریشه و منشا دارد که پس از آمیختگی این اقوام با فرهنگ و گویش خود در حال حاضر فارسی با لهجه خاصی در بین اهالی تکلم می شود.
ورکانه از دو کلمه ور و کانه تشکیل شده است، کلمه ور یعنی کنار و ان در زبان کردی یعنی آب که به معنای کنار آب است.
در حال حاضر در کنار مسجد روستا جوی آبی وجود دارد که هسته اولیه روستا به مرکزیت مسجد در آنجا شکل گرفته و سپس با رشد جمعیت لایه های بعدی به وجود آمده است.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی همدان در مورد ویژگی های اصلی، کالبدی و فضایی روستای ورکانه گفت: وجود چشم اندازهای طبیعی درون و برون بافت، تبعیت بافت و خط آسمان از بستر طبیعی، وجود سه محله کردها، عباس آباد و درب مسجد و نقش آنها در شکل گیری سامان فضایی روستا از مهمترین این ویژگی است.
حسن ظفری افزود: نقش مراکز محلات به عنوان کانون و پایگاه مراودات اجتماعی و فرهنگی روستا، وجود دالان ها و فضاهای نیمه باز در داخل معابر، وجود جوی آب در برخی از معابر روستا، وجود عناصر تاریخی و فرهنگی که به صورت منفصل از بافت قرار گرفته اند نظیر اصطبل و قلعه ارباب، وجود ایوان ها و فضاهای نیمه باز از دیگر ویژگی های این روستا است.
وی استفاده از سنگ به عنوان اصلی ترین مصالح در ابنیه روستا به صورت لاشه را از دیگر ویژگی های کالبدی روستای ورکانه برشمرد و گفت: احداث سقف ابنیه به صورت تخت و با استفاده از مصالح چوب و ملات گل و اندود کاهگل ، سادگی در فناوری ساخت فضاها و کاربرد سنگ و ملات گل به عنوان اصلی ترین عنصر از ویژگی های این روستا است.
وی ادامه داد: طرح های اجرایی بهسازی بافت با ارزش در این روستا شامل ساماندهی ورودی روستا ، ساماندهی محور ورودی روستا تا مرکز محله کردها، ساماندهی مرکز محله کردها ، ساماندهی مرکز محله درب مسجد و ساماندهی محور ارتباطی مرکز محله کردها به طرف عباس آباد است.
ظفری گفت: با توجه به اهمیت روستای گردشگری هفته گذشته تعدادی از اساتید، هیاتهای علمی، محققان و دانشجویان معماری، مرمت و شهرسازی کشورهای ژاپن، چین و روسیه و دانشگاه بوعلی سینای همدان از دو روستای گردشگری ورکانه و سیمین ابرو بازدید کردند.
وی ادامه داد: این بازدید با هدف مبادله تجربیات و تبادل علوم مختلف در خصوص معماری و مرمت و شهرسازی انجام گرفت و با توجه به بازدیدی که این هیات از روستاهای ورکانه و سیمین ابرو داشته اند باید دیدگاه و نظر خود را به عنوان پژوهشگر و محقق در عرصه معماری و مرمت ارایه دهند.
وی ابراز امیدواری کرد: با توجه به اینکه محققان و اندیشمندان کشورهای مختلف در این بازدید حضور داشته اند مراودات سیاسی ، اجتماعی و مباحث فرهنگی مجموعه روستایی در کشورهای خود را در زمینه نحوه مدیریت روستا و بخش مسکن روستایی ارایه دهند.
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان همدان نیز در مورد روستای ورکانه گفت: این روستای از توابع بخش مرکزی شهرستان همدان دارای آب و هوای معتدل و مطبوع است و این روستا که زادگاه پروفسور توفیق موسیوند دانشمند و پزشک صاحب نام و مخترع قلب مصنوعی است.
ریحان سروش مقدم افزود: این روستا به لحاظ کار و استفاده از مصالح بومی و محلی به خصوص مصالح سنگی منحصر بفرد است و وجود دره های فراوان از جمله دره های زیبای یورد صفرخان ، دره خان ، تخته سنگ و ... در مجاورت روستا از خصوصیات طبیعی منطقه است.
وی اظهار کرد: گذری بر کوچه پس کوچه های روستای سنگی ورکانه در فصل تابستان ، نشان دهنده پرورش درخت گردو ، سیب و زردآلو در حیاط برخی از واحدهای مسکونی است و باغ فضای اصلی زندگی برای مردمان این روستا است.
وی ادامه داد: از جمله بناهای موجود در روستا قلعه اربابی است به نام قلعه مهری خانم که ساختمان آن با پلان چلیپایی طراحی شده و متعلق به نقی خان قراگوزلو پدر مهری خانم ( یا مری لیلی قراگوزلو ) بوده که در اواخر دوره قاجار بنا شده است.
به گفته وی از دیگر آثار موجود اصطبلی زیبا با معماری منحصر بفرد در 2 کیلومتری جنوب روستاست که در سال 1254 هجری شمسی توسط مری لیلی قراگوزلو که در بین اهالی به مهری خانم معروف است ساخته شده است.
وی گفت: روستای ورکانه در فصل های بهار و تابستان علاوه بر پذیرایی اقوام کوچنده و چادرنشین، گردشگران و مسافران زیادی را به سوی خود جلب می کند و ییلاق های تخته سنگی ، درختان و باغات گردو ، سیب و بادام و چشمه های آب معدنی محبوب ترین گزینه های گردشگری روستا محسوب می شوند.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان نیز گفت: این اداره کل برای محوطه سازی فضای عمومی روستا با بنیاد مسکن فعالیت هایی انجام داد و در سال گذشته 700 میلیون ریال اعتبار از محل منابع میراث فرهنگی برای کف سازی معابر روستا هزینه شده است.
بهرام توتونچی با بیان اینکه روستای ورکانه یکی از روستاهای هدف گردشگری است گفت: برای تخصیص اعتبار در سال جاری نیز پیشنهاداتی داده شده اما هنوز اعتباری برای این روستا اختصاص نیافته است.
وی ادامه داد: روستای ورکانه در مسیر دسترسی به روستای دستکند تاریخی ارزانفوذ است و در نظر است در افق میان مدت به عنوان مجموعه تاریخی و طبیعی ثبت شود.
توتونچی گفت: دره ای که به روستای ورکانه برخورد می کند از نظر طبیعی و گردشگری بسیار مناسب است و دستکند ارزانفود نیز از ویژگی های تاریخی این منطقه به شمار می رود.
وی اظهار کرد: در افق های بعدی مجموعه این دره زیبا از روستای ارزانفود و مجموعه آن به عنوان یک منظر طبیعی و تاریخی به عنوان یک طرح در کنار سایر طرح ها پیشنهاد داده می شود که به ثبت برسد.
20 روستای هدف گردشگری در استان همدان وجود دارد.
بافت کالبدی برخی از روستاهای کشور به دلیل ویژگیهای خاص فرهنگی به عنوان میراثی ارزشمند از نیاکان ما به شمار می رود و حفظ و نگهداری آنها از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
در گذشته به دلایل مختلفی کالبد این روستاها به مرور زمان دچار آسیب شده و از این رو انجام اقدامات مناسب برای بهسازی و حفظ ذخایر کالبدی و ثروت های فرهنگی موجود در این روستا و همچنین مناطقی که از نظر زیست محیطی با ارزش می باشند و چشم اندازهای طبیعی قابل توجهی دارند به عنوان میراثی ارزشمند از گذشتگان ضرورت می یابد.
بهسازی بافت با ارزش روستایی با استناد به مصوبه هیات وزیران موضوع راهکارهای اجرایی قانون برنامه سوم کشور که مقرر می دارد حفاظت، مرمت، احیا و بهسازی ابنیه و بافت های با ارزش در مناطق روستایی با هماهنگی دستگاههای مرتبط انجام شود به عنوان یکی از فعالیت های بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قرار گفت.
در اجرای این وظیفه بنیاد مسکن مطالعه، طراحی و اجرای طرح بهسازی بافت با ارزش را در 21 روستای کشور آغاز کرد که از استان همدان روستای ورکانه انتخاب شد.
روستای ورکانه یکی از روستاهای دهستان الوند کوه شرقی از توابع بخش مرکزی شهرستان همدان است که در 20 کیلومتری جنوب شرقی این شهر و در دره آبشینه واقع شده است.
در نزدیکی شهر همدان پنج دره گردشگری امامزاده محسن، عباس آباد ، حیدره ، مراد بیگ و آبشینه قرار دارد که روستای مورد نظر در آخرین دره واقع شده است.
وجود شیب زیاد در معابر، وجود باغات گردو و سیب در اطراف روستا و اقلیم سرد و خشک از ویژگی های طبیعی آن به شمار می آید.
از ویژگی های جمعیتی روستای ورکانه جمعیت جوان آن است و عدم وجود تناقض های فرهنگی و اجتماعی برغم وجود اقوام و طوایف مختلف از ویژگی های اجتماعی و فرهنگی روستا است.
زبانهای کردی و لری و همچنین به لحاظ نزدیکی به همدان زبان فارسی در این روستا ریشه و منشا دارد که پس از آمیختگی این اقوام با فرهنگ و گویش خود در حال حاضر فارسی با لهجه خاصی در بین اهالی تکلم می شود.
ورکانه از دو کلمه ور و کانه تشکیل شده است، کلمه ور یعنی کنار و ان در زبان کردی یعنی آب که به معنای کنار آب است.
در حال حاضر در کنار مسجد روستا جوی آبی وجود دارد که هسته اولیه روستا به مرکزیت مسجد در آنجا شکل گرفته و سپس با رشد جمعیت لایه های بعدی به وجود آمده است.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی همدان در مورد ویژگی های اصلی، کالبدی و فضایی روستای ورکانه گفت: وجود چشم اندازهای طبیعی درون و برون بافت، تبعیت بافت و خط آسمان از بستر طبیعی، وجود سه محله کردها، عباس آباد و درب مسجد و نقش آنها در شکل گیری سامان فضایی روستا از مهمترین این ویژگی است.
حسن ظفری افزود: نقش مراکز محلات به عنوان کانون و پایگاه مراودات اجتماعی و فرهنگی روستا، وجود دالان ها و فضاهای نیمه باز در داخل معابر، وجود جوی آب در برخی از معابر روستا، وجود عناصر تاریخی و فرهنگی که به صورت منفصل از بافت قرار گرفته اند نظیر اصطبل و قلعه ارباب، وجود ایوان ها و فضاهای نیمه باز از دیگر ویژگی های این روستا است.
وی استفاده از سنگ به عنوان اصلی ترین مصالح در ابنیه روستا به صورت لاشه را از دیگر ویژگی های کالبدی روستای ورکانه برشمرد و گفت: احداث سقف ابنیه به صورت تخت و با استفاده از مصالح چوب و ملات گل و اندود کاهگل ، سادگی در فناوری ساخت فضاها و کاربرد سنگ و ملات گل به عنوان اصلی ترین عنصر از ویژگی های این روستا است.
وی ادامه داد: طرح های اجرایی بهسازی بافت با ارزش در این روستا شامل ساماندهی ورودی روستا ، ساماندهی محور ورودی روستا تا مرکز محله کردها، ساماندهی مرکز محله کردها ، ساماندهی مرکز محله درب مسجد و ساماندهی محور ارتباطی مرکز محله کردها به طرف عباس آباد است.
ظفری گفت: با توجه به اهمیت روستای گردشگری هفته گذشته تعدادی از اساتید، هیاتهای علمی، محققان و دانشجویان معماری، مرمت و شهرسازی کشورهای ژاپن، چین و روسیه و دانشگاه بوعلی سینای همدان از دو روستای گردشگری ورکانه و سیمین ابرو بازدید کردند.
وی ادامه داد: این بازدید با هدف مبادله تجربیات و تبادل علوم مختلف در خصوص معماری و مرمت و شهرسازی انجام گرفت و با توجه به بازدیدی که این هیات از روستاهای ورکانه و سیمین ابرو داشته اند باید دیدگاه و نظر خود را به عنوان پژوهشگر و محقق در عرصه معماری و مرمت ارایه دهند.
وی ابراز امیدواری کرد: با توجه به اینکه محققان و اندیشمندان کشورهای مختلف در این بازدید حضور داشته اند مراودات سیاسی ، اجتماعی و مباحث فرهنگی مجموعه روستایی در کشورهای خود را در زمینه نحوه مدیریت روستا و بخش مسکن روستایی ارایه دهند.
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان همدان نیز در مورد روستای ورکانه گفت: این روستای از توابع بخش مرکزی شهرستان همدان دارای آب و هوای معتدل و مطبوع است و این روستا که زادگاه پروفسور توفیق موسیوند دانشمند و پزشک صاحب نام و مخترع قلب مصنوعی است.
ریحان سروش مقدم افزود: این روستا به لحاظ کار و استفاده از مصالح بومی و محلی به خصوص مصالح سنگی منحصر بفرد است و وجود دره های فراوان از جمله دره های زیبای یورد صفرخان ، دره خان ، تخته سنگ و ... در مجاورت روستا از خصوصیات طبیعی منطقه است.
وی اظهار کرد: گذری بر کوچه پس کوچه های روستای سنگی ورکانه در فصل تابستان ، نشان دهنده پرورش درخت گردو ، سیب و زردآلو در حیاط برخی از واحدهای مسکونی است و باغ فضای اصلی زندگی برای مردمان این روستا است.
وی ادامه داد: از جمله بناهای موجود در روستا قلعه اربابی است به نام قلعه مهری خانم که ساختمان آن با پلان چلیپایی طراحی شده و متعلق به نقی خان قراگوزلو پدر مهری خانم ( یا مری لیلی قراگوزلو ) بوده که در اواخر دوره قاجار بنا شده است.
به گفته وی از دیگر آثار موجود اصطبلی زیبا با معماری منحصر بفرد در 2 کیلومتری جنوب روستاست که در سال 1254 هجری شمسی توسط مری لیلی قراگوزلو که در بین اهالی به مهری خانم معروف است ساخته شده است.
وی گفت: روستای ورکانه در فصل های بهار و تابستان علاوه بر پذیرایی اقوام کوچنده و چادرنشین، گردشگران و مسافران زیادی را به سوی خود جلب می کند و ییلاق های تخته سنگی ، درختان و باغات گردو ، سیب و بادام و چشمه های آب معدنی محبوب ترین گزینه های گردشگری روستا محسوب می شوند.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان نیز گفت: این اداره کل برای محوطه سازی فضای عمومی روستا با بنیاد مسکن فعالیت هایی انجام داد و در سال گذشته 700 میلیون ریال اعتبار از محل منابع میراث فرهنگی برای کف سازی معابر روستا هزینه شده است.
بهرام توتونچی با بیان اینکه روستای ورکانه یکی از روستاهای هدف گردشگری است گفت: برای تخصیص اعتبار در سال جاری نیز پیشنهاداتی داده شده اما هنوز اعتباری برای این روستا اختصاص نیافته است.
وی ادامه داد: روستای ورکانه در مسیر دسترسی به روستای دستکند تاریخی ارزانفوذ است و در نظر است در افق میان مدت به عنوان مجموعه تاریخی و طبیعی ثبت شود.
توتونچی گفت: دره ای که به روستای ورکانه برخورد می کند از نظر طبیعی و گردشگری بسیار مناسب است و دستکند ارزانفود نیز از ویژگی های تاریخی این منطقه به شمار می رود.
وی اظهار کرد: در افق های بعدی مجموعه این دره زیبا از روستای ارزانفود و مجموعه آن به عنوان یک منظر طبیعی و تاریخی به عنوان یک طرح در کنار سایر طرح ها پیشنهاد داده می شود که به ثبت برسد.
20 روستای هدف گردشگری در استان همدان وجود دارد.
