استاد جامعه شناسی اجتماعی دانشگاه مازندران گفت: امروز بزرگ ترین مشکل کشور ما این است که بحران آب و سایر بحران های زیست محیطی از فضای اجتماعی و علمی خارج و به شدت امنیتی و سیاسی شده است.
دکتر علی اصغر فیروزجایی روز دوشنبه در نشست تخصصی بررسی آثار طرح های انتقال آب که در دانشگاه کشاورزی ساری برگزار شد، گفت: موضوع کمبود و مدیریت آب یک موضوع جهانی است که ایران نیز به واسطه حساسیت بیشتر زیست محیطی و قرار گیری در منطقه ای خشک و نیمه بیابانی از این موضوع مستثنی نیست.
وی افزود: ایران امروز به موجب تغییرات جمعیتی و اقلیمی دچار کمبود آب شده است که عدم مدیریت صحیح مهمترین و اصلی ترین عامل ان است.
استاد جامعه شناسی دانشگاه مازندران با اشاره به اینکه مسئله آب یک مشکل همه جانبه است، تاکید کرد: اما بیشترین اثر گذاری آن در مسائل اجتماعی و زیست محیطی است و نباید به دلیل تعلقات سیاسی آنها را نادیده گرفت.
فیروزجائیان افزود: متاسفانه مسئله انتقال آب بین حوزه ای، به بحث امنیتی تبدیل شده است که ورود به این حوزه را برای مجامع اجتماعی و علمی محدود و خطرناک می کند.
** نادیده گرفتن منافع ذی نفع ها پاشنه آشیل انتقال آب
استاد جامعه شناسی دانشگاه مازندران افزود: بعرنج بودن مسائل در بحث انتقال آب بحث ذی نفعان است کسانی که آب می دهند و کسانی که دریافت کننده هستند، مشکل اینجاست که قوانین و حاکمان آب را ملی تعریف کردند ولی کسانی که در این مناطق زندگی می کنند را ذینفع نمی دانند پاشنه آشیل بحث انتقال آب این ذینفعان می باشند.
به گفته فیروزجایی مسئله مهم این است که باید ذینفعان این طرح نیز تعریف شوند، ذینفعانی که سالها در کنار یک منطقه آبی زندگی می کنند تا کجا حق ورود و تصمیم گیری دارند؟
این استاد جامعه شناسی اظهار داشت که در دنیا گفتمان انتقال آب به نفع ذی نفعانی که در کنار منابع آبی زندگی می کنند، تعریف می شود.
فیروزجایی گفت: اما در اصل 44 قانون اساسی آب یک سرمایه ملی محسوب شده است و اصلا اجبار نکرده کسانی که در کنار مناطق آبی هستند آب مختص انها باشد و این همان پاشنه آشیل بحث انتقال آب است.
وی افزود: نص صریح قانون این است که آب منافع ملی است ولی باید منافع کسانی که در حوزه مناطق آبی زندگی می کنند در نظر گرفته شود.
**رویکرد عددی کشور به انتقال آب نگران کننده است
فیروزجایی با اشاره به اینکه رویکرد انتقال آب در دنیا تغییرکرده است افزود: رویکرد مبتنی بر مهندسی که در دهه شصت میلادی در دنیا ایجاد شد، امروز به دلیل حساسیت های زیست محیطی و اشتباهات محاسباتی و تغییر اقلیم منسوخ شده است.
وی ادامه داد: در رویکرد سنتی و به اصطلاح کنترل و هدایت آب ، سد های بسیار ساخته شدند و اشتغال زایی فراوانی در این راستا ایجاد شده بود.
به گفته او از دهه هفتاد به بعد شاهد تغییر رویکرد هدایت و کنترل آب هستیم که منجر به تخریب بیش از 50 درصد از سدها شد.
این استاد دانشگاه گفت: جای تاسف دارد که همچنان در کشور ما در مرحله رویکرد سنتی قرار داریم و به اصرار می خواهیم اشتباه دیگران را تکرار کنیم تا برای ما هم ازمون و خطا شود.
**جنگ بر سر آب گریز ناپذیر است
فیروزجایی با اشاره به اینکه جنگ آبی یک مساله تاریخی است، افزود: مطمئنا با سیاست های ابی که در پیش گرفته شده در کشور و همچنین کم ابی جهانی، شکل گیری جنگ های درون جغرافیایی دور از ذهن نیست.
وی تاکید کرد که همیشه بحث انتقال آب به دلیل کم بودن آب شرب در طول تاریخ مطرح بوده است و امروزه این مساله جدی تر شده است و با سیاسی کردن موضوع نمی توان راه به جایی برد.
وی مسئله آب در جغرافیای انسانی را همیشه مسئله حاکمان عنوان کرد و گفت: موضوع انتقال آب باید از قالب حاکمیتی آن خارج شود و به دغدغه ای اجتماعی تبدیل شود.
طرح انتقال آب دریای خزر به کویر مرکزی و حتی اتصال آن به خلیج فارس و دریای عمان حدود 25 سال پیش مطرح ، اما خیلی زود به فراموشی سپرده شد .
با این وصف ، این طرح با محدود شدن به انتقال آب دریای خزر به استان سمنان در دولت دهم در دستور کار قرار گرفت و حتی رئیس وقت دولت به همراه تعدادی از وزرای کابینه با آوردن بلدوزر و بیل مکانیکی در ساحل خزر اجرای آن را کلید زدند ، اقدامی که در همین حد باقی مانده بود .
دولت دهم قرار بود در فاز اول این طرح ، آب دریای خزر را از طریق ساری به سمنان رسانده و از آنجا به مناطق مرکزی ببرد و در فازهای بعدی طرح را به خلیج گرگان گسترش داده و از آنجا آب خزر را به استان های خراسان انتقال دهد.
بر اساس این طرح مقرر بود که دولت سالانه حدود 500 میلیون متر مکعب آب به کویر مرکزی کشور منتقل کند و تعیین شده بود که شیرین سازی آن هم در سواحل دریای خزر یعنی مبدا انتقال انجام گیرد .
علاوه بر این پیش بینی شده بود که هزینه تمام شده این طرح حدود 2 هزار میلیارد تومان است که بعد ها اعلام شد که فاز نخست آن در سمنان نیاز به بیش از سه هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که با توجه به نوسانات ارزی به گفته برخی از کارشناسان این طرح بیش از 20 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
طرح مطالعاتی انتقال اب دریای خزر نیز چندی پیش از سوی دولت به مجلس ارائه شد که با این طرح موافقت شد.
ایرنا